Środowisko przyrodnicze gminy Biskupiec

ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE GMINY BISKUPIEC.

1. Budowa geologiczna i rzeźba terenu.

Teren gminy Biskupiec reprezentuje młodoglacjalny charakter rzeźby, co tłumaczy jego położenie w obrębie ostatniego zlodowacenia bałtyckiego – „vistulianu”.

Zasadniczymi elementami morfologicznymi tego obszaru są:

• wysoczyzna morenowa,
• wzgórza i pagórki morenowe,
• sandr
• rynny jeziorne i doliny rzeczne.

Obszar gminy w większości stanowi wysoczyznę morenową falistą o średniej wysokości 90-110 m n.p.m. Najszerzej występuje ona w północnej i środkowej części gminy (szeroki pas od jeziora Karaś do jeziora Prątynia). Powierzchnia wysoczyzny charakteryzuje się występowaniem licznych drobnych zagłębień wytopiskowych. Część z nich wykorzystana jest przez tzw. oczka polodowcowe, mokradła i torfowiska. W okolicach miejscowości Łąkorz wysoczyzna morenowa tworzy wyspy otoczone sandrem.

W tle moreny dennej spotyka się liczne wyniosłości, będące wzgórzami i pagórkami morenowymi. Niektóre z nich układają się w wyraźne ciągi morenowe, m.in. między Wonną i Szwarcenowem, Słupnicą i Tymawą, Lipinkami i Rywałdzikiem. Wysokości względne wzgórz wynoszą na ogół do 10 m, maksymalnie do 20 m – w okolicach Lipinek.

Potężny sandr iławski, którego fragment zalega na obszarze gminy w części wschodniej i południowo-wschodniej zajmuje szacunkowo trzecią część powierzchni gminy. Deniwelacje powierzchni sandru oscylują wokół 5-10 m, jedynie lokalnie są wyższe. Powierzchnia sandru na północy obniża się w stosunku do wysoczyzny o ok. 5 m, a na południu wzrasta do 20 m.

Na terenie gminy występują również tzw. ozy i kemy – pierwsze w okolicach Mierzyna, na zachód od Sumina oraz na północ od Tymawy Wielkiej, drugie w rejonie Sumina, Łąkorka, Wonny i Szwarcenowa.

Obszar zarówno sandru, jak i wysoczyzny, urozmaicają liczne wklęsłe formy o wydłużonym kształcie – rynny. Licznie reprezentowane są w krajobrazie rynny o ułożeniu południkowym (wiele rynien jezior), natomiast równoleżnikowo ułożone są rynny towarzyszące dolinom rzecznym: Gaci, Osy, Młynówki i Strugi Laki.

Duże, wklęsłe formy o owalnym kształcie, suche, w centralnej części obszaru gminy (dolina Osy) lub wypełnione wodą (reliktowe jezioro Karaś) – to zastoiska. Największe z nich to zastoisko biskupieckie – o płaskim, rozległym i podmokłym dnie.

Najwyższym punktem położonym na terenie gminy jest Góra Szwedzka – o wysokości 121,3 m n.p.m. (położona między Szwarcenowem a Wonną). Najniżej położony punkt – o wysokości ok. 62 m n.p.m. znajduje się w dolinie Osy u ujścia jej do jeziora Płowęż.

2. Gleby.

Na obszarze gminy występują zasadniczo trzy typy gleb. Są to:

• gleby brunatne – dominują zdecydowanie powierzchniowo na całym, pozasandrowym terenie gminy; wytworzone z glin, są glebami korzystnymi gospodarczo;
• gleby bielicowe – zajmują drugie miejsce pod względem zajmowanej powierzchni:
  • luźne – pokrywają się z zasięgiem sandru (porasta je las),
  • gliniaste – występują płatami wzdłuż sandru na południowy- zachód od jeziora Karaś,
  • bielice – wytworzone z glin zwałowych, zalegają na północ od jeziora Łąkorek oraz na zachód od jeziora Trupel;
• gleby mułowo-torfowo-murszaste – wypełniają rynny rzek i jezior oraz zastoiska, ich urodzajność jest różna i zależy od stosunków wodnych.

Mniejsze obszary na terenie gminy zajmują czarne ziemie i gleby szare oraz mady glejowe. Zwarte kompleksy tych pierwszych wypełniają dno zastoiska biskupieckiego. Gleby glejowe mają związek ze stałym, nadmiernym uwilgotnieniem terenu.

3. Wody powierzchniowe.

Zróżnicowaniu rzeźby terenu towarzyszy urozmaicona sieć hydrograficzna.

Głównymi formami wód powierzchniowych gminy są:

• wody stojące – jeziora, mokradła, bagna.
• wody płynące – rzeki, rowy okresowe.

JEZIORA

Średnie zajezierzenie powierzchni gminy wynosi 3,28 % i przewyższa trzykrotnie średnie zajezierzenie całego kraju.
Na obszarze gminy występują ogółem 32 jeziora.

Tabela: Jeziora gminy Biskupiec w układzie alfabetycznym.

L.p.	NAZWA JEZIORA	POWIERZCHNIA / ha /	OBRĘB
1.	Białe (pł.)	6,61	Łąkorz
2.	Dębno Małe (pł.)	19,59	Łąkorz
3.	Gil (s.)	5,95	Jamielnik/Krotoszyny
4.	Głowińskie /Głowin/ (pł.)	40,18	Ostrowite
5.	Jeziorko (pł.)	1,59	Krotoszyny
6.	Kakaj (pł.)	43,64	Łąkorz
7.	Kamienny Most /Prątynia/ (pł.)	19,33	Ostrowite
8.	Karaś (pł.)	141,81	Wonna
9.	Kociołek (s.)	7,24	Krotoszyny
10.	Księżę (pł.)	5,29	Krotoszyny
12.	Lekarty (pł.)	48,7	Krotoszyny
13.	Lubek (pł.)	1,06	Krotoszyny
14.	Łąkorek /Łąkorz/ (pł.)	168,00	Łąkorz
15.	Mierzyn (pł.)	9,58	Mierzyn
16.	Mierzyńskie (pł.)	10,18	Mierzyn
17.	Moszyska (pł.)	3,1	Krotoszyny
19.	Mozedel /Modzel/ (pł.)	2,86	Krotoszyny
20.	Okonek (s.)	3,75	Łąkorz
21.	Osetno (pł.)	39,29	Łąkorz / Osetno
22.	Ostrowite (pł.)	30,05	Ostrowite
23.	Pawłówko (pł.)	9,40	Łąkorz
24.	Piotrowickie (pł.)	10,74	Piotrowice
25.	Płociczenko (s.)	4,53	Piotrowice
26.	Płociczno (pł.)	11,00	Ostrowite
27.	Przedsień (pł.)	8,19	Krotoszyny
28.	Trupel /Szwarcenowo/ (pł.)	57,70	Szwarcenowo
29.	Wardęgowo (s.)	2,75	Osetno
30.	Wielki Staw (pł.)	28,80	Łąkorz
31.	Wonna (s.)	3,72	Wonna
32.	Żaleń (pł.)	3,23	Ostrowite

pł. – woda płynąca /jezioro przepływowe/
s. – woda stojąca / jezioro bezdopływowe i bezodpływowe /

Uwaga: klasyfikacja wód wg danych geodezyjnych

Jezioro Księże w Krotoszynach

Jezioro Łąkorek – zdjęcia grupa projektowa.

Jeziora tego terenu wiążą swe powstanie z glacjałami i holocenem. Przeważają trzy genetyczne typy jezior:

• rynnowe, np. Trupel i Ostrowite,
• moreny dennej, np. Karaś,
• oczka (są istotnym składnikiem młodoglacjalnego krajobrazu – są to niewielkie, płytkie, wypełnione wodą owalne zagłębienia bezodpływowe; nierzadko są w znacznym stopniu zarośnięte), np. skupienie oczek pomiędzy miejscowościami: Osówko, Podlasek, Babalice, Mierzyn i Sumin oraz na wschód od linii Krotoszyny – Czachówki,

Oprócz jezior o prostej genezie, spotkać można także jeziora poligenetyczne, np. Łąkorek.

Zróżnicowanie batymetryczne jezior jest ogromne, co ma związek z ich odmienną genezą i różnymi warunkami występowania. Najbardziej skrajnymi przykładami zróżnicowania batymetrycznego są jeziora: Karaś i Łąkorek (należą do klasy wielkościowej powyżej 100 ha).

Karaś – jest jeziorem płytkim, z licznymi i drobnymi zagłębieniami.

Łąkorek – to jezioro głębokie, o równomiernie opadającej toni, z maksymalną głębokością (ponad 30 m) w środkowej części zbiornika.

Na terenie gminy nie ma jezior, których brzegi i dno wolne byłyby od roślinności. Zwraca uwagę przewaga roślinności brzegowej oraz większe powierzchnie roślinności na jeziorach mniejszych (Dębno), które szybciej ulegają procesowi zaniku (wyjątkiem od tej prawidłowości jest jezioro Karaś).Wśród roślinności zarastających zbiorników przeważają: turzyce, trzciny, tatarak oraz pałka wodna.

Zdecydowana większość jezior gminy Biskupiec to zbiorniki eutroficzne. Pod względem typu rybackiego większość można zaliczyć do linowo-szczupakowych (Kakaj, Lekarty), mniej jest jezior leszczowych, jest też kilka zbiorników typu sielawowego (Łąkorek).

MOKRADŁA

Powierzchnia mokradeł na obszarze gminy wynosi ok. 500 ha. Ilościowo przeważają drobne mokradła stało-okresowe wypełniające zagłębienia bezodpływowe moreny dennej.

Z mokradeł stałych najrozleglejszymi na terenie gminy są mokradła nad jeziorem Karaś. Drugim co do wielkości jest kompleks mokradeł na wschód od wsi Krotoszyny o łącznej powierzchni 43,5 ha, wśród których bagno – stanowiące środek największego mokradła – zajmuje powierzchnię 10 ha.

Wśród roślinności mokradeł dominują: turzyce pospolite, tatarak, pałka wodna, trzcina pospolita, rzeżucha łąkowa oraz liczne gatunki traw.

Mokradła są siedliskiem wielu gatunków zwierząt, wśród których dominują przedstawiciele awifauny.

Jedno z mokradeł w gminie Biskupiec- zdjęcie grupa projektowa.

RZEKI I INNE CIEKI

Teren gminy znajduje się w obrębie dwu dorzeczy: Osy, która stanowi główną rzekę obszaru (oś hydrograficzna gminy) oraz Skarlanki, będącej dopływem Drwęcy, a także północnych jezior brodnickich.

Osa – wpływa na teren gminy na 28km swego biegu – przepływa przez graniczące z gminą jezioro Trupel i już na terenie gminy wypływa z południowej odnogi jeziora, zmierzając następnie w kierunku południowo-zachodnim, aby z kolei wpłynąć do jeziora Płowęż, położonego na terenie gmin Jabłonowo Pomorskie i Świecie nad Osą. Łączna długość Osy wynosi 103km – z czego 22km na terenie gminy Biskupiec.

Z jeziora Trupel Osa wypływa jako ciek wąski i płytki, który silnie meandruje rozcinając morenę denną falistą, a następnie odnogę sandru iławskiego do głębokości miejscami aż 10 m (na północ od miejscowości Biskupiec). Dno rzeki jest zmienne – w zależności od podłoża: piaszczyste, gliniaste, pylaste, muliste. Roślinność porasta brzegi rzeki na wielu odcinkach. Na południe od Biskupca Osa przepływa przez zastoisko biskupieckie – ten odcinek rzeki jest częściowo uregulowany, wolny od zarastania. Od wsi Małe Babalice dolina Osy przyjmuje charakter jaru, gdzie koryto rzeki ulega rozszerzeniu i rozdwojeniu. Na południe od wsi Osówko rzeka płynie południowym skrajem rynny tymawskiej i dochodząc do zachodniego zbocza rynny skręca pod ostrym kątem na południe, gdzie wkracza w rynnę jeziora Mierzyńskiego, która wykorzystuje, płynąc nią aż do ujścia do jeziora Płowęż.

Mniejsze cieki, będące dopływami Osy to:

• Młynówka (Struga Piotrowicka) – wypływa z jeziora Trupel i wpływa do Osy na północ od wsi Babalice Małe. Jej długość wynosi 8,4 km (w tym na długości 1km przepływa przez jezioro Piotrowickie). Rzeka na całej swej długości posiada rwący nurt o prędkości średniej 0,7m/s. Szerokość rzeki jest podobna (5 – 6 m) na całej jej długości, z wyjątkiem przewężeń pod mostami, gdzie nurt obfituje w liczne bystrza. Kolor wody sugeruje występowanie roślinności na dnie, a duża mętność – przewagę dna zamulonego.
  Powstanie rzeki wiąże się z działalnością gospodarczą człowieka, o czym świadczą liczne budowle wodne (zachowały się niepracujące już dziś młyny: przed ujściem rzeki do jeziora Piotrowickiego oraz 2 km przed zejściem z Osą) lub ślady podpiętrzeń oraz regulacja rzeki na wielu odcinkach.
• Babka – o długości 3,5 km i bardzo dużym spadku, bierze swój początek z bagna zasilanego dwoma ciekami. Płynie w dnie rynny tymawskiej; dno doliny jest podmokłe, na południu brzegowi rzeki towarzyszy kompleks mokradeł. Rzeka w części biegu stanowi zachodnią granicę gminy.
• Gać– jest pierwszym lewostronnym dopływem Osy, posiada długość 7,5 km. Bierze swój początek z jeziora Karaś oraz mokradeł okalających jezioro. Uchodzi do południowego, zarastającego basenu jeziora Trupel. Rzeka jest w ujściowym odcinku uregulowana faszyną, przeważa dno piaszczyste, częściowo z roślinnością.
• Struga Laki – najdłuższy z dopływów Osy w obrębie gminy, liczy 11,5 km długości. Bierze swój początek z jeziora Lekarty (jest to największe z dziewięciu jezior przez które przepływa). Inne większe jeziora przepływowe laki to: Kakaj, Dębno, Wielki Staw.
  Rzeka płynie głównie wśród lasów, charakteryzuje się niewielką głębokością i szerokością ok. 2m. Brzegi rzeki są w znacznym stopniu porośnięte szuwarami. Dopiero opuszczając lesisty obszar sandru charakter cieku zmieniony został przez działalność antropogeniczną
  (ulega on spłyceniu i poszerzeniu, a także regulacji – szczególnie w okolicach niepracującego już młyna w Bielicach). Za młynem Laka wpływa na teren zastoiska biskupieckiego, w którym uchodzi do Osy.

Struga Laki w okolicach Bielic – zdjęcie grupa projektowa.

Skarlanka – tylko częściowo należy do obszaru administracyjnego gminy, stanowiąc jej południowo-wschodnią granicę. Wypływa z jeziora Skarlińskiego wykorzystując rynnę subglacjalną (jej dno jest podmokłe), a następnie wpada do jeziora Wielkie Partęczyny.

Oprócz opisanych wyżej cieków stałych teren całej gminy, z wyjątkiem obszarów sandrowych, pocięty jest gęstą siecią rowów okresowych, które w głównej mierze mają zapewnić właściwe warunki wodne rolnictwu gminy.

4. Klimat.

Obszar gminy Biskupiec położony jest na pograniczu dwóch dzielnic klimatycznych: mazurskiej i bałtyckiej. Charakteryzuje się ona skrajnymi stanami pogodowymi, oraz dużą zmiennością spowodowana ścieraniem się mas powietrza, pogłębioną dodatkowo przez urozmaiconą rzeźbę terenu, liczne akweny wodne i różnorodną szatę roślinną.

Powodują one, że zachwiane są terminy kalendarzowych pór roku, okresów rolniczych itp. nawet o parę tygodni.

Średnia temperatura na terenie gminy wynosi: w okresie letnim (17,5 ْC), w zimowym (–3 ْC), a średnia roczna (- 7,5 ْC). Dni chłodnych, w których średnia dzienna temperatura waha się od (15 ْC) do (0 ْC) jest 115-120 w roku, mroźnych (<0 ْC) jest 45, a z przymrozkami ok. 130.

Śnieg spada zwykle na przełomie II i III dekady listopada i leży ok. 80 dni. Zwykle jego grubość waha się między 20 cm a 40 cm grubości, więc nie ma tutaj wielkich zasp. Częste topnienie śniegu w czasie zimy powoduje wymarzanie ozimin.

Wiatry są najbardziej zmiennym elementem klimatycznym. Wywierają duży wpływ na opady, zachmurzenie oraz parowanie, kształtują też wilgotność gruntu.

Nad obszarem gminy przeważa cyrkulacja wschodnia i zachodnia. Z wiatrami wschodnimi wiąże się napływ suchego powietrza kontynentalnego (mroźnego w zimie, a gorącego latem), wiatry zachodnie powodują napływ wilgotnych mas atmosferycznych pochodzenia atlantyckiego (ciepłych zimą, chłodnych latem).

5. Szata roślinna.

Podobnie, jak środowisko abiotyczne, szata roślinna również jest niezmiernie urozmaicona, zwłaszcza wyraźnie zaznaczającymi się w krajobrazie terenami leśnymi.

Rośliny niemal zawsze występują w układach ekologicznych – tworzą zbiorowiska roślinne, których podstawowe jednostki zwane są zespołami. Bogactwo roślinności występujące w naszym regionie świadczy o naturalnych walorach przyrodniczych i dość dobrym stopniu zachowania przed antropopresją.

Roślinność naturalną reprezentują nie zmienione przez człowieka lasy i zarośla, a także zespoły roślinności wodnej, przybrzeżnej oraz torfowiskowej. Natomiast pozostałe zbiorowiska roślinne związane są w mniejszym lub większym stopniu z działalnością ludzką, tworząc układy antropogeniczne lub co najwyżej półnaturalne.

Najważniejszą grupę zbiorowisk tworzą lasy. Większe kompleksy leśne skupiają się na powierzchniach sandrowych Pojezierza Brodnickiego.

Głównym składnikiem drzewostanów w lasach naszego regionu jest sosna, stosunkowo duży jest udział dębu, brzozy i olszy.

Wysokimi walorami wyróżniają się wielowarstwowe i różnogatunkowe lasy liściaste lub mieszane, o wysokim wieku drzewostanów. Tego typu ekosystemy leśne częste są na terenie Brodnickiego Parku Krajobrazowego oraz Skarlińskiego Zespołu Obszarów Chronionych.

Wśród lasów mieszanych rozpowszechnione są bory sosnowo-dębowe – w ich drzewostanie występują: sosna zwyczajna, dęby, brzoza brodawkowata, osika i lipa drobnolistna; w skład podszytu wchodzą: leszczyna, kruszyna, jarzębina, kalina, głogi, a runa zasiedlają; borówka czernica, orlica, konwalia, konwalijka, zawilec gajowy i in.

Jarzębina, trzmielina zwyczajna, jeżyna – rośliny pospolite dla lasów mieszanych – zdjęcie grupa projektowa.

Znacznie mniejsze obszary lasów zajmuje dąbrowa świetlista, w której warstwę drzew tworzy dąb bezszypułkowy z domieszką sosny; w warstwie krzewów spotkamy głogi i jarzębiny, natomiast w runie: pięciornik biały, miodunkę wąskolistną, groszek czerwiejący.

W miejscach najbardziej mokrych i żyznych, zwykle na torfie, występują olsy – zbiorowiska leśne, w których dominującym gatunkiem jest olsza czarna z domieszką brzozy omszonej, kruszyny, jarzębiny i z bagiennymi roślinami w runie, przeważnie o kępkowo-dolinkowym i podtopionym dnie lasu. Na kępach znajdziemy nerecznicę, mchy lądowe, konwalijkę dwulistną i siódmaczek leśny. Zagłębienia między kępami zasiedla roślinność szuwarowa – kosaciec żółty, szczaw lancetowaty, trzcina. Podmokły ols występuje m.in. wzdłuż kanału łączącego jeziora: Łąkorz i Wielkie Partęczyny.

Miejsca okresowo tylko zalewane – to siedliska lasów łęgowych. Nad jeziorami i w dolinach małych rzek, przeważnie na podłożu torfowym, wykształcają się często enklawy łęgu jesionowo-olszowego, z olszowym zwykle drzewostanem, któremu towarzyszą jesion wyniosły, oraz bujnym podszytem i runem, bez roślin bagiennych. Spotkamy tu pokrzywę, wiązówkę błotną, niecierpek, jaskier rozłogowy, śledziennicę skrętolistną, rzeżuchę gorzką.

Olsy w Brodnickim Parku Krajobrazowym – zdjęcie grupy projektowej.

Lasy liściaste zajmują niewielkie powierzchnie obszarów zalesionych. Głównym zespołem tych siedlisk jest grąd, którego drzewostan tworzą: grab, dęby, lipa drobnolistna, klony, wiązy, czasem buk. Duże zacienienie powoduje, że warstwa podszytu nie jest obfita, lecz różnorodna gatunkowo – znajdziemy tu: leszczynę, trzmieliny, dereń, a w runie: gwiazdnicę wielkokwiatową, jaskry, pszeniec gajowy, turzycę orzęsioną, zawilec gajowy, przylaszczkę pospolitą.

Najniższe wartości przyrodnicze wykazują bory sosnowe o charakterze monokultur, które tworzy prawie wyłącznie sosna zwyczajna i mimo dużej ilości światła, w podszycie najczęściej występuje tylko jałowiec, a w runie – borówki: czernica i brusznica, wrzos oraz mchy.

Świerk pospolity i sosna zwyczajna – zdjęcie grupa projektowa.

Bogata jest też roślinność nieleśna naszego regionu. Naturalne zbiorowiska nieleśne reprezentuje większość zespołów roślinności wodnej i przybrzeżnej: od „łąk” ramienicowych i skupień roślin kwiatowych (różnych gatunków rdestnic, rogatka sztywnego, moczarki kanadyjskiej) na dnie jezior, poprzez zbiorowiska roślin wodnych o liściach pływających (np. zespół grążela żółtego i grzybieni białych), aż po przybrzeżne szuwary trzciny pospolitej, pałki wąskolistnej, tataraku i innych roślin bagiennych.

Sitowie w zespole roślin torfowiskowych – zdjęcie grupa projektowa.

Charakter naturalny ma też roślinność nie zmienionych przez człowieka torfowisk:

niskich – porośniętych głownie przez zespoły szuwarów i roślinności turzycowej; przejściowych, gdzie na kożuchu mchów torfowców rośnie żurawina błotna, wełnianka pochwowata i wąskolistna, rosiczka okrągłolistna, przygiełka biała, bagnica torfowa, turzyca dzióbkowata, bażyna czarna, tojeść bukietowa, czermień błotna, modrzewnica zwyczajna, sit rozpierzchły, widłak jałowcowaty, wawrzynek wilczełyko, paprotka zwyczajna, kruszyna pospolita, pierwiosnka lekarska, bagno zwyczajne, kalina koralowa, brzoza omszona, wierzba szara i in., a także wysokich. Na torfach wysokich i przejściowych występuje zespół boru bagiennego. Najciekawsze zespoły roślinności torfowiskowej są w naszej gminie objęte ochroną rezerwatową (Kociołek, Łabędź, Uroczysko Piotrowice).

Bogata florystyczne i wartościowa ekologiczne roślinność półnaturalna występuje też na innych siedliskach. Należą tu m.in. zespoły użytkowanych łąk i pastwisk oraz zbiorowiska okrajkowe na skrajach lasów oraz zarośli.

Coraz bardziej intensywne formy gospodarowania prowadzą do szerszego rozprzestrzeniania się zbiorowisk antropogenicznych:

zbiorowiska segetalne – są nimi zdegenerowane i ubogie gatunkowo zespoły łąkowe i pastwiskowe, zespoły chwastów w różnego typu uprawach – w ich skład wchodzą m.in.: kąkol, chaber blawatek, ostróżeczka polna, mak polny, miotła zbożowa, żółtlica drobnokwiatowa;

Cykoria podróżnik – zdjęcie grupa projektowa.

zbiorowiska ruderalne – są to zespoły roślinności związanej z siedliskami najsilniej przekształconymi przez człowieka, np. na terenach zabudowanych i przy szlakach komunikacyjnych – wśród roślinności można spotkać: wrotycz pospolity, podbiał, łopian, nostrzyki, piołun, babkę szerokolistną, komosę białą, ślaz zaniedbany, pokrzywę żegawkę, wiechlinę roczną, cykorię podróżnik, stulisz lekarski, karmnik rozesłany.

Kasztanowce zwyczajne – zdjęcie grupa projektowa.

Klon pospolity i brzoza brodawkowata przy drodze w Bielicach
– zdjęcie grupa projektowa.

Na terenie gminy występują liczne gatunki roślin chronionych, z czego większość to rośliny zielne. Duży udział chronionych gatunków związany jest z torfowiskami i obszarami podmokłymi, dlatego szczególnie ważna jest potrzeba zachowania tych siedlisk.

6. Świat zwierzęcy.

Obszar gminy leży w zasięgu faunistycznej krainy południowo-bałtyckiej. Otwarte przestrzenie, brak naturalnych barier zoogeograficznych sprawiają, że teren ten posiada dogodne warunki do swobodnego przenikania różnych elementów faunistycznych, a nie sprzyja wyodrębnieniu się specyficznej fauny lokalnej. Można sądzić, że jest to typowa fauna Niżu Polskiego, a większość zwierząt pospolitych, występujących w Polsce, reprezentowanych jest również na tym obszarze.

Świat zwierząt bezkręgowych charakteryzuje się dużą różnorodnością gatunkową i przewyższa swą liczebnością pozostałe grupy zwierząt.

Do najliczniejszych należą owady o liczbie gatunków szacowanej na kilkanaście tysięcy. Spełniają one w przyrodzie wielorakie funkcje. Liczną grupę stanowią gatunki roślinożerne, których masowe pojawy doprowadzają do wyniszczenia upraw rolnych, lasów i innych biocenoz, np. gradacje brudnicy mniszki, które doprowadzają początkowo do osłabienia drzewostanu, a w konsekwencji do zniszczenia wielu tysięcy ha lasu, głównie borów sosnowych. Do szkodników drewna sosnowego, olchowego i brzozowego należą trzpienniki, zaliczane do owadów błonkoskrzydłych.

Nad ciekami wodnymi i w strefie brzegowej jezior spotykamy, istotne dla równowagi ekosystemów, ważki, jętki i widelnice. Na powierzchni lustra wody, wykorzystując napięcie powierzchniowe, zwinnie „ślizgają się” należące do pluskwiaków – nartniki.

Z wodą też związane są największe chrząszcze – pływak żółtobrzeżek i kałużnica.

Inne owady przynoszą korzyści bezpośrednie: pszczoły i trzmiele biorą udział w zapylaniu kwiatów, drapieżne chrząszcze biegacze oraz biedronki są naturalnymi wrogami wielu szkodników.

Bardzo licznie reprezentowana jest grupa motyli – stwierdzono ok. 1800 gatunków, co stanowi 60 % gatunków Polski. Z chronionych gatunków spotykany jest pięknie ubarwiony paź królowej. O zmierzchu spotkać różne gatunki ciem – np. zmierzchnicę trupią główkę. W środowisku łąk i polan śródleśnych występują barwne rusałki, kraśniki i modraszki. Rzadkim gatunkiem jest największy krajowy motyl – pawica gruszówka.

Motyl – zdjęcie grupa projektowa.

Pospolicie występują przedstawiciele świerszczy i koników polnych, preferujące jako siedliska obszary łąk, pól i ogrodów.

Do ciekawych przedstawicieli entomofauny lasów dębowych należy rzadki chrząszcz jelonek rogacz. Jego samce mają wielce egzotyczny wygląd dzięki silnie rozbudowanym żuwaczkom, przypominającym poroże jelenia. W zwałach kory i ściółce leśnej spotykany jest rohatyniec o pojedynczym „rogu” na głowie. Coraz rzadziej spotykanym owadem jest przedstawiciel dość licznej, bardzo pożytecznej rodziny kózkowatych – koziróg dębosz.

Szczególna troską otaczane są mrowiska.

Mrowiska licznie występują w lasach naszego regionu – zdjęcie grupa projektowa.

Grupę mięczaków reprezentują liczne gatunki lądowe i wodne. W wilgotnym środowisku występuje ślimak winniczek. W zbiornikach wodnych całego obszaru gminy spotkamy zatoczki: pospolitego, ostrokrawędzistego i rogowego oraz żyworódki: pospolitą i paskowaną. W stawach i bagnach żyją błotniarki: stawowa, pospolita i moczarowa. Do rzadszych gatunków należy zatoczek gładki i przytulik strumieniowy. Stosunkowo często można spotkać ślimaki bezmuszlowe – pomrowy.

W okolicznych jeziorach występuje kilka gatunków małży o dwuklapowej muszli – są to skójki, groszkówki i racicznice.

Jeziora gminy stwarzają dogodne warunki dla występowania wielu gatunków ichtiofauny. Spośród tzw. białych ryb często spotkamy karpia, leszcza, lina oraz płoć. Przedstawicielami ryb drapieżnych są szczupaki, okonie, sandacze i jazgarze. W głębszych jeziorach o wodach czystych występuje sieja i sielawa.

Reprezentantem płazów ogoniastych są dwa gatunki traszek: grzebieniasta i pospolita oraz wszystkie charakterystyczne dla Niżu Polskiego gatunki żab i ropuch. Do żab występujących na terenie gminy Biskupiec zalicza się żabę śmieszkę, wodną, jeziorkową, rzekotkę drzewną oraz kumaka nizinnego. Ponadto żyje tu również najczęściej spotykana żaba trawna oraz żyjąca na terenach podmokłych i bagnach – żaba moczarowa.

Tereny leśne i podmokłe zamieszkują najczęściej spotykane w naszej gminie przedstawiciele węży – zaskroniec i żmija zygzakowata. Nasłonecznione zbocza zasiedlają: jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna oraz padalec.

Urozmaicony jest świat ptaków. Do najważniejszych zaliczamy: żurawie, czaple, kaczki, bociany (biały i czarny), gile, gęsi oraz łabędzie. Wśród ptaków drapieżnych wyróżnić można orła bielika (odnotowano kilka par gniazdujących na terenie Brodnickiego Parku Krajobrazowego oraz na trasie między Nowym Miastem Lubawskim, a Łąkorzem), kanię czarną i rdzawą, pustułkę, sokoła kobuza, rybołowa, błotniaka stawowego oraz myszołowa.

Dużym zainteresowaniem cieszą się ptaki wodne: kormoran, łabędź niemy, perkoz dwuczuby, łyska czarna; kaczki: krzyżówka, cyranka, cyraneczka, plaskonos, czernica, gęsi: gęgawa, białoczelna oraz mewy: śmieszka, pospolita i żółtonoga.

Bażant i perkozy dwuczube – zdjęcie grupa projektowa.

Pospolitą,ale nie tworzącą dużych koloni jest czapla siwa. Odnotowano również na terenie Łąkorza kilka gniazdujących par bociana czarnego. Dość licznie spotykany jest też bocian biały. Żuraw popielaty, który preferuje tereny podmokłe, ma kilka stanowisk lądowych m. in. w okolicach Łąkorza, Ostrowitego, Bielic i Gaju.

Ptakami powszechnie znanymi, występującym na terenie naszej gminy są tzw. „lekarze drzew” – dzięcioły: pstry, rzadziej zielony i czarny.

Do ptaków synantropijnych (lubiących obecność człowieka) zalicza się gołębia, bociana białego, wróbla domowego, mazurka, jaskółkę dymówkę i oknówkę, sikorę bogatkę, skowronka polnego, kruka, gawrona, srokę i wronę.

Jemiołuszka i kruk – zdjęcie grupa projektowa.

Z większych zwierząt występują tu m.in.: łoś, jeleń szlachetny, daniel, sarna i dzik; z drapieżników: lis, tchórz, jenot, kuna domowa (kamionka) i leśna, gronostaj, łasica oraz borsuk. Pospolite są zające i króliki. Ostatnio wykazano dość liczną obecność bobra. W ciągu ostatnich latach znaczenie zwiększyła się też liczebność wydr, mogącej przy tej wielkości norki amerykańskiej, również wyrządzającej szkody w rybołówstwie oraz wśród ptactwa wodna-błotnego. Drobne gryzonie reprezentują m.in. mysz polna i nornica ruda, z większych wymienić można wiewiórkę, piżmaka i karczownika. Spośród nietoperzy występuje około połowa gatunków notowanych w kraju. Spotykane ssaki owadożerne to: jeż europejski, ryjówka aksamitna i malutka, kret, rzęsorek rzeczek.

Mroczek późny – zdjęcie grupa projektowa.

Borsuk – zdjęcie grupa projektowa.